خەلقئارا ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزى international Uyghur cultural center

مەتبەئە تىخنىكىسىنى ئۇيغۇرلار كەشپ قىلغان ئاپتورى:سەلجۇق سىلسۇپەر (تۈركىيە) تۈركچىدىن ئاغدۇرغۇچى:تاھىر ئىمىن ئىزاھات:ماقالىدا مەتبەئە تېخنىكىسنىڭ ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن ئىجات قىلىنغانلىقى بىر قىسم تەتقىقاتچىلارنىڭ ئىزدىنىشلىرى ئاساسدا يورۇتۇپ بېرىلىدۇ. مەتبەئە تىخىنىكىسنىڭ ئىجات قىلىنىشى نەشىرىيات ۋە ئاخباراتچىلىق تارىخى بويىچە، كۈلتۈر ۋە مەدەنىيەت تەرەپتىنمۇ ئىنتايىن مۇھىم بولغان بىر ھادىسدۇر. غەرپلىكلەر مەتبەئە تېخنىكىسنى ئىجات قىلغان كەشپىياتچى سۈپىتىدە يوھان گۇتىنبۇرگنى كۆرسەتسىمۇ، ھەقىقەتتە مەتبەئە تېخىنىكىسنى ئۇيغۇرلار گۇتىنبۇرگتىن بۇرۇنلا 6-ئەسردە ... Read More »

ئۇيغۇرلارنىڭ نىكاھ مۇناسىۋىتىدىكى ئۆزگىرىشلەر نۆۋەتتە ئۇيغۇرلارنىڭ نىكاھ – ئائىلە مۇناسىۋىتىنى تەتقىق قىلىش – ئۇيغۇرلارنىڭ ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە، جەمئىيەتنىڭ ئىجتىمائىي مۇقىملىقىنى ساقلاشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. پارتىيىنىڭ 11 – نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتى 3 – ئومۇمىي يىغىنىدىن بۇيانقى 10 نەچچە يىل مابەينىدە، ئىلىمىز ئىقتىسادىنىڭ يۈكسىلىشى، جەمئىيەتنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، كىشىلەرنىڭ ئېڭى، تەپەككۇرنى، تۇرمۇش شەكلى ھەم مىللىي ئۆرپ – ئادىتى، قىممەت قارشى ... Read More »

كوسىراپلىقلارنىڭ ئۆزگىچە ئۆرپ-ئادەتلىرى ئابدۇقەييۇم مۇھەممەد كوسىراپلىقلار- ئاقتۇ ناھىيىسىنىڭ كوسىراپ يېزىسىدا ياشىغۇچى خەلق. كوسىراپ يېزىسى قارا قۇرۇم تاغ تىزمىسىنىڭ غەربىي، زەرەپشان دەرياسى ۋە بۇ دەرياغا قوشۇلىدىغان يازاق، چارلۇڭ دەريالىرىنىڭ ئىككى قىرغىقىغا جايلاشقان تاغلىق يېزا. شەرقى ئۇزۇنلۇق ″33′76-″02′76قا ،شىمالىي كەڭلىك ″96 ′37- ″07′38قا توغرا كېلىدۇ. ئۇنىڭ شەرق تەرىپى يەكەن ناھىيىسىنىڭ كاچۇڭ، قوشىراپ، دامسى يېزىلىرى بىلەن، غەرب تەرىپى ئاقتۇ ناھىيىسىنىڭ تارتاجىك مىللىي يېزىسى، ... Read More »

 مەركىزىي ئاسىيادىكى ئۇيغۇرلار ۋە ئۇلارنىڭ  مەدەنىيىتى   ( ئومۇمىي مەلۇمات)   نەبىجان تۇرسۇن ( تارىخ پەنلىرى دوكتورى)            چەتئەللەردىكى  ئۇيغۇر دىئاسپورىسىنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسىمى مۇستەقىل دۆلەتلەر ھەمدوستلۇقىغا تەۋە قازاقىستان، قىرغىزىستان، ئۆزبېكىستان  قاتارلىق تۈركىي جۇمھۇرىيەتلەرگە جايلاشقان . بۇلاردىن باشقا يەنە رۇسىيە فېدېراتسىيىسى،  تۈركمەنىستان ۋە  تاجىكىستاندا  ئانچە كۆپ بولمىغان ئۇيغۇر ئاھالىسى ياشايدۇ.  ئۇيغۇرلار ئالدى بىلەن  جۇغراپىيىلىك جايلىشىش جەھەتتىكى قولايلىق شارائىت تۈپەيلىدىن   قازاقىستان، قىرغىزىستان ۋە ئۆزبېكىستاندىن ... Read More »

 ئۆزبېكىستاندىكى ئۇيغۇرلار بۈگۈنكى مەركىزى ئاسىيا جۇمھۇرىيەتلىرىدە خېلى كۆپ ساندا ئۇيغۇرلار ياشايدۇ. مەركىزى ئاسىيا جۇمھۇرىيەتلىرى ئىچىدە  ئەسلىدە ئۇيغۇرلار كۆپ ئولتۇراقلاشقان جاي پەرغانە ۋادىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئۆزبېكىستان بولۇپ، لېكىن 1937-1938-يىللاردا سوۋېت ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلارنىڭ ئىجتىمائىي سىياسى ۋە مەدەنىي مەركىزىنى ئۆزبېكىستاندىن قازاقىستانغا يۆتكىگەندىن كېيىن، ئۇلارنىڭ ئۆزبېكلەر بىلەن بولغان زور ئوخشاشلىق ئالاھىدىلىكلىرى ۋە باشقا ئىجتىمائىي-سىياسى مەسىلىلەر تۈپەيلىدىن ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ يەردىكى رولى ئاجىزلاپ، بارا-بارا ئۆزبېكلىشىپ ... Read More »

ئەنگىلىيەدىكى ئۇيغۇرلار ياۋروپا ۋە شىمالىي ئامېرىكا دۆلەتلىرىگە سېلىشتۇرغاندا ئەنگىلىيەگە كېلىپ ئوقۇش ۋە كۆچمەن بولۇپ ياكى پاناھلىق تىلەپ يەرلەشكەن ئۇيغۇرلارنىڭ سانى ناھايىتى ئاز. شۇ سەۋەبتىن ئەنگىلىيەدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ جەمئىيەتلىشىشىمۇ كۆرۈنەرلىك تەرەققىي قىلمىغان. ئەنگىلىيەگە ئۇيغۇرلار پەقەت 1990 – يىللىرىنىڭ ئاخىرى ۋە 2000 – يىللىرىنىڭ بېشىدىن باشلاپ سىياسىي پاناھلىق تىلەپ كېلىشكە باشلىغاندىن بۇيان، ھەر يىلدا تەخمىنەن 10 ئەتراپىدا ئۇيغۇرنىڭ ئەنگىلىيەگە كېلىپ پاناھلىق تىلىشى ۋە ... Read More »

گۇما شېۋىسىنىڭ گىرامماتىكىلىق ئالاھىدىلىكى گۇما شېۋىسىنىڭ گىرامماتىكىلىق قۇرۇلىشى ئەدەبى تىلنىڭ گىرامماتىكىسى بىلەن ئاساسەن ئوخشايدۇ. لىكىن، گۇما شېۋىسىدە بەزى تاۋۇشلارنىڭ تەلەپپۇز قىلىنىشىدىكى پەرىقلەر ئۇنىڭ گىرامماتىكىسىغىمۇ تەسىر كۆرسىتىپ، مەلۇم دەرىجىدە پەرىقىنى كەلتۇرۇپ چىقارغان. بۇ ھال ئاساسلىقى ھەر قايسى سۆز تۈركۇملىرىگە قوشۇلىدىغان تۈرلىگۈچى قۇشۇمچىلاردا گەۋدىلىك ئىپادىلىنىدۇ. A. ئىسىم جەھەتتە: (1) ئىسىملارنىڭ 1- 2- شەخىس بىرلىك ھەم كۆپلىكى ئۇچۇن ئەدەبى تىلدىكى قوشۇمچىلار ئۇلانغاندىن سىرت، ... Read More »

يۈسۈپجان ياسىن مەلۇمكى، ئىنسانلاردا تەبىئىي(ئادەتتىكى) تۇيغۇ ۋە چۈشەنچىدىن باشقا، يەنە بىر خىل بەدىئىي تۇيغۇ ۋە يۈكسەك تەپەككۇر بولىدۇ. گۈزەل سەنئەت دەپ ئاتىلدىغان بىلىم تارماقلىرى مانا شۇ بەدىئىي تۇيغۇ ۋە يۈكسەك تەپەككۇردىن تۇغۇلىدۇ. بەدىئىي تۇيغۇ دېگەنلىك گۈزەللىك ۋە ياخشىلىق ئالدىدا ھېس قىلىنغان ياكى گۈزەللىك ۋە ياخشىلىق يارىتىش قابىلىيىتىگە ئىگە تۇيغۇدۇر. يۈكسەك تەپەككۇرمۇ ئادەتتىكى چۈشەنچىلەردىن ھالقىغان، ياخشىنى، توغرىنى ۋە گۈزەللىكنى يارىتىدىغان چۈشەنچىدۇر. ... Read More »

يېقىندا ،بىنادا ئولتۇردىغان بىر ئاغىينەمنىڭ ئاغزىدىن مۇنداق بىر گەپنى ئاڭلاپ قالدىم.ئەتىيازدا كىشىلەرنىڭ ئورمان قۇيۇش مەزگىلى يىتىپ كەلگەندە،ئاغىينەم ئىشىك ئالدىنىڭ مەنزىرسىنى كۆركەم قىلىش ھەم ئۇنىڭدىن ئۈنۈملىك پايدىلنىش مەقسىتىدە ئۈزى ياخشى كۈرىدىغان ئۈژمە كۈچىتىدىن بىر تۈپ كۈچۈرۈپ قويۇپتۇ.ئىككى كۈن بۇلا بولماي بۇ كۈچەت يوق بۇلۇپ كېتىپتۇ. بەلكىم باشقىلار بۇنداق كۈچەتنى تاپالمىغان بولسا يۇلۇپ كەتكەن ئوخشايدۇ دەپ ئويلاپ، قايتا يەنى بىر تۈپ كۈچۈرۈپ ... Read More »

دوغاپچىلىق خەلقىمىزنىڭ ئۇزاق تارىخىي تەرەققىياتىدىكى خاسئىچىملىك مەدەنىيىتىنىڭ مۇھىم ناماياندىسى. ئۇ كىشىلەر يازنىڭ تومۇز ئىسسىقكۈنلىرىدە ئىچىپ ھۇزۇرلىنىدىغان، شۇنىداقلا ئىسسىقنى (قوقاقنى) ئالىدىغان، مىجەزنىتەڭشەيدىغان خۇسۇسىيەتلەرگە ئىگە ئىچىملىك. ئۇنىڭ خۇرۇچى مۇز، قېتىق، قايماق، سۇ،ئۈزۈم شىرنىسى قاتارلىقلاردىن ئىبارەت. ئاپتونومرايونىمىزدا قىش بىلەن يازنىڭ پەرقى ئېنىق. ئەجدادلىرىمىز مانا مۇشۇنداق پەرقلەرگەئاساسەن قىشتا كەڭلىكى 5-6 مېتىر، چوڭقۇرلۇقى 7-8 مېتىر كېلىدىغان ئورەك كولاپ،ئاستى ۋە ئەتراپىنى قومۇش، شاخ-شۇمبا بىلەن توسۇپ، مۇزخانا ... Read More »