خەلقئارا ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزى international Uyghur cultural center

ئىلاۋە :     ئەچۈ-ئۇغۇشلار(بابايى-ئەجدادلار)نىڭ ئىنسانىي سۈپەتلىرى ئەۋلادلار ئويغار(مەدەنىيەت )ساپاسىنىڭ ئۈلگىسىدۇر. تارىخ مىللىتىمىز ئەقىل-پاراسىتىنىڭ چوغيالىن (ئاجايىپ كاتتا) جەۋھەرلىرىنى ئالپ (بۈيۈك)ئەچۈ-ئۇغۇشلارنىڭ ئۆركى (ئېسىل) سۆزى بولمىش پەندى-نەسىھەتلىرىگە مۇجەسسەملىگەن. ناۋادا بىز ھاياتلىق قەدىمىمىزنى زاماننىڭ رېتىمىگە ئۇيغۇنلاشتۇرۇپ ئادىمىيلىك ئۆلچەملىرىگە يېتىش، مەدەنىيەتلىك دۇنيانىڭ لاياقەتلىك ئەركانلىرىغا ئايلىنىش مۇددىئاسىدا بولساق، شۈبھىسىزكى، ئەجدادلىرىمىزنىڭ ھېكمەتكە تويۇنغان سۆزلىرىدىن ئۆرنەك ئېلىپ، مەۋجۇتلۇق مىزانلىرىنى ئۆزلەشتۈرۈشكە موھتاجمىز.  ئۆركى ئەخلاق، مۇناسىپ ئەدەپ-قائىدە ئىنسانلارنىڭ ئەڭ بۈيۈك ... Read More »

 بىز قانداقلارچە ناخشا-ئۇسۇل مىللىتى ئاتىلىپ قالدۇق ؟ 1980 – يىللارنىڭ باشلىرىدا ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخى، مەدەنىيىتى ۋە ئىجتىمائىي ئەھۋالى ھەققىدە يېزىلغان ماقالە -ئەسەرلەردە ئۇيغۇرلار ئومۇمەن «باتۇر، ئەمگەكچان، ئەقىل پاراسەتلىك مىللەت » دەپ تەرىپلىنەتتى. يېقىنقى يىللاردىن بۇيان يېزىلغان شۇ خىلدىكى ماقالە – ئەسەرلەردە بولسا «ئۇيغۇرلار ناخشا- ئۇسسۇلغا ماھىر مىللەت » دەپ تەرىپلىندىغان بولدى. يېقىندا شىنجاڭ پىداگوگىكا ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ پروفېىسورى ، پەلسەپە دوكتۇرى ياۋۋىي خانىمنىڭ ... Read More »

ئىدرىس بارات كىشىلەر ئارا بىر – بىرىگە خالىسانە كۆيۈنۈش، مېھىر – شەپقەت يەتكۈزۈش، ۋاپادارلىق قىلىشلارنىڭ ئورنىنى مەنپەئەتپەرەسلىك، يالغانچىلىق، ئالدامچىلىق، ساختىپەزلىك ئىگىلەپ، ۋاپاغا جاپا يېنىۋاتقان بۇ كۈنلەردە، ئەگەر ئاتا – ئانىغا بالىدىن ۋاپا كەلمىسە، كىمدىنمۇ ۋاپا كېلەر؟ ئۆزگىچە تەپەككۇرى، ئۆتكۈر قەلىمى بىلەن ساپالىق ئوقۇرمەنلىرىمىزنىڭ دىققىتىگە سازاۋەر بولۇپ كېلىۋاتقان ئاپتورلىرىمىزدىن ئابدۇقادىر جالالىدىن، يالقۇن روزى ئەپەندىلەر «بىزگە قانداق ئانىلار كېرەك؟»، «بىزگە قانداق دادىلار ... Read More »

ئەركىن سىدىق كىرىش سۆز ئورنىدا مەن يېقىندىن بۇيان ئۇيغۇرچە تور بەتلىرىدىكى ئانا تىل ھەققىدىكى يازمىلار ۋە ئۇنىڭغا چۈشكەن ئىنكاسلارنى كۆرۈۋېتىپ، مۇنداق بىر ئەھۋالنى بايقىدىم: ئوقۇرمەنلەر ئۇيغۇر دىيارىدىكى «قوش تىل مائارىپ» تۈزۈمىنىڭ ئۇيغۇر بالىلىرىنىڭ يېسىل ۋە مەكتەپتىكى ئوقۇشى ۋە نورمال ئۆسۈپ يېتىلىشىدە كەلتۈرۈپ چىقىرىۋاتقان ئېچىنىشلىق ئەھۋاللارنى كۆپ ئۇچراتقان بولسىمۇ، نېمىشقا ئاشۇنداق ئاقىۋەتلەر كېلىپ چىقىدىغانلىقىنىڭ ئىلمىي ئاساسىنى ئانچە چۈشىنىپ يېتەلمىگەن. غەرپ ئەللىرىدە ... Read More »

  ئۇيغۇرلار زىيالىلارنىڭ يېتەكچىلىك رولىغا مۇھتاج؟ دۇنياغا مەشھۇر فىزىكا ئالىمى ئالبېرت ئېينىشتىيىن مۇنداق دەيدۇ: «دۇنيا بىر خەتەرلىك جاي. بۇنداق بولۇشىنى رەزىل ئىشلارنى قىلىدىغانلار كەلتۈرۈپ چىقارغان ئەمەس. بەلكى ئاشۇ رەزىل ئىشلارنى كۆرۈپ تۇرۇپ، سۈكۈت قىلىپ كېتىۋىرىدىغانلار كەلتۈرۈپ چىقارغان.»  بۇ سۆزنى ئۆزىمىزگە تەدبىقلىساق، ئۇنىڭ مەنىسى ئۇيغۇرلارنىڭ بۈگۈنكى كۈندىكىدەك ناچار ئەھۋالغا چۈشۈپ قېلىشىنى باشقىلارنىڭ رەزىل ئىشلىرى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولماستىن، ئۆزىمىزنىڭ ئاشۇ رەزىل ئىشلارنى ... Read More »

ئۆزبېك نامى ھەققىدە بەزى ياۋرۇپالىق يازغۇچىلا ۋە ئۆزبەكلەنىڭ تارىخى ھەققىدە سۆز ئاچقان ، بىر قىسىم شەرىق تارىخچىلىرى ئۆزبىك سۆزىنى ئىتنوگىرافىك بىر سۆز دەپ گۇمان قىلىدۇ ، غەربى تۈركلىرىنى ئۆزبىك نام بىلەن ئاتىلىپ كەلگەن قەبىلە دەپ كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭدەك يېقىنقى زامانغىچە پەرغانە ، بۇ خارا ۋە خىۋە قاتارلىق ئۆلكىلەردە ھۆكۈمىرانلىق سۈرگەن ئۆزبىك خاندانىنى بۇ ئۆلكىلەرنىڭ ئەسلى ئاھالىسىدن دەپ گۇمان قىلىدۇ . بۇ ... Read More »

ئەخمەتجان ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: ماقالىدە 17 – ئەسىردىن 20 – ئەسىرگىچە بولغان ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ناھايىتى زور تەسىرگەۋە كۆلەمگەئىگە مازار تاۋاپچىلىقى ھادىسىسىنى تېخىمۇ روشەن يورۇتۇپ بېرىش، شۇنداقلا ئۇنىڭ ئەۋج ئېلىپ كىتىشىدىكى ئاساسىي سەۋەبلەرنى چۈشەندۈرۈپ بېرىش مەقسىتىدە، ئەينى دەۋردىكى مازار تاۋاپچىلىقى ھادىسىسى مەخسۇس تونۇشتۇرۇلىدۇ. ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: ئۇيغۇرلار مازارتاۋاپچىلىقى ھەققىدە بىرنەچچە كەلىمە سۆز ئىپتىدائىي ئۇرۇقداشلىق دەۋرىدە ئادەملەر ئۆلۈم ھادىسىنى چۈشەنمەيدىغان چاغلىرىدا، ئۆلگەن ھەمراھ ... Read More »

ئۇيغۇر قاغانلىقىنىڭ ئېپىگرافىكىلىق (يازما) يادىكارلىقلىرى ئاپتور: ئابلەت كامالوف (تارىخ پەنلىرى دوكتورى) ئۇيغۇر خەلقى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا ئولتۇرۇشلۇق دېھقان ۋە كۆچمەن ئېتنىكىلىق ئۇرۇقلارنىڭ ئۆز ئارا تەسىرى ۋە بىرىكىشى ئاساسىدا شەكىللەنگەن. ئۇيغۇرلارنىڭ ئوتتۇرا ئەسىرلەردە قۇرغان دۆلەتلىرىنىڭ ئىچىدە شىمالىي موڭغۇلىيىنى (ئورخۇن ۋە سېلېنگا ۋادىسى) مەركەز قىلغان ھالدا مەركىزىي ئاسىيانىڭ كەڭ تېررىتورىيىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئۇيغۇر قاغانلىقى ياكى ئۇيغۇر ئىمپېرىيىسى (744 – 840) ... Read More »

رەخمىتۇللا ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە، يېقىنقى يىللاردىن بېرى مەملىكەت ئىچى- سىرتىدىكى ئالىملارنىڭ قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى تەتقىقاتىدا قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىلىرىنى ئاساس قىلىپ، ئۇنى خەنزۇچە تارىخىي ئەسەرلەردىكى ئالاقىدار خاتىرىلەرگە بىرلەشتۈرگەن ھالدا، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ مىلادىيە 10- ئەسىردىن بۈگۈنگىچە، غەربتە ئالتاي تاغ تىزمىلىرىدىن شەرقتە لياۋخې دەرياسى ۋادىسىغىچە بولغان دائىرىدە ياشىغان موڭغۇل، مانجۇ ۋە شىبەلەر ئارىسىدا كەڭ قوللىنىلغانلقى، موڭغۇل، مانجۇ، شىبە يېزىقلىرىنڭ قەدىمكى ... Read More »

ئۇيغۇر ھازىرقى زامان تىلىنىڭ شەكىللىنىشى ئەمەتجان مۇھەممەت ئەركزات   تارىختىن بۇيان ئۇيغۇر ھازىرقى زامان تىلىنىڭ شەكىللىنىشىگە ئاساس بولغان تىللار ئىنتايىن نۇرغۇن بولۇپ، ئاساسلىقى تۆۋەندىكىچە: 1.ھۇن تىلى: كۆپىنچە ئالىملار ھۇن تىلىنى تۈركىي تىل دەپ قارايدۇ،ھۇن تىلى بىلەن ئۇيغۇرلارنىڭ بىۋاستە ئەجدادى بولغان ئىگىز ھارۋىلىقلارنىڭ تىلى ئاساسەن ئوخشاش بولۇپ ئازراقلا پەرقلىنىدۇ. 2.تۈرك تىلى: بۇ تىل تۈرك خانلىقى دەۋرى(مىلادى 552~774-يىللار) دە كەڭ قوللۇنۇلغان ھۆكۈمران ... Read More »